Prirodni rezervati

Bele stene

Obuhvata žljeb Bele Stene kao i šume koje se spuštaju sve do „Metođa“ i „Jelaka“. Obuhvata površinu od 76,21 ha.

Osnovne vrednosti ovog rezervata jesu biljne zajednice livada (Brometum erecti), kamenjara (Carici humilis – Helianthemetum canii, Helianthemo – Seslerietum latifoliae), stena (Edriantho–Saxifragetum porophylae helianthemosum cani), šuma (Piceetum abietis moesiaceae), subalpijskih žbunastih (Vaccinio–Juniperetum nanae), visokih zeleni (Adenostilletea).

Fauna ptica prisutna je sa vrstama: obična vetruška (Falco tinnunculus), gavran (Corvus corax), planinska treptaljka (Anthus spinoletta), belka (Oenanthe oenanthe), grmuša čevrljuša (Sylvia curruca). Nekada se na ovim stenama gnezdio sivi soko i puzgavac (Tichodroma muraria).

Duboka

Rezervat se nalazi na levoj dolinskoj strani reke Duboke, penjući se od rečnog korita od 1020 mnv do 1780 mnv. Obuhvata površinu od 97,33 ha.

Osnovne vrednosti ovog rezervata jesu reliktne zajednice bukve sa šašikom (Seslerio – Fagetum) u kojoj su izdvojene dve subasocijacije: typicum i ostryetosum, i bukve sa crnim grabom (Ostryo-Seslerio–Fagetum), jedina na Kopaoniku, kao i reliktna zajednica planinskog javora sa subalpijskom bukvom (Aceri heldreichii – Fagetum subalpinum).

Fauna ptica zastupljena je sa vrstama: osičar (Pernis apivorus), jastreb (Accipter gentilis), krstokljuna (Loxia curvirostra), sova utina (Asio otus), vuga (Oriolus oriolus), šumski zvižduk (Phylloscopus sibilatrix), vatroglavi kraljić (Regulus ignicapillus), itd.

Suvo Rudište

Nalazi se na severoistočnim padinama Suvog Rudišta, na delu padine koja se pruža od Pančićevog vrha prema izvorišnom kraku Brzećke reke, obuhvatajući lokalitet Krčmar voda. Obuhvata površinu od 50,63 ha.

Osnovne vrednosti ovog rezervata jesu klimaregionalne zajednice borovnice, kleke i subalpske smrče, kao i zajednice tipca i matličaste vlasulje. Koncept zaštite odnosi se na zaštitu subalpijske žbunaste vegetacije, izdanskih voda i na zaštitu zemljišta od erozije.

Fauna ptica je zastupljena sa vrstama: balkanska ušata ševa (Eremophila alpestris balcanica), planinska treptaljka (Anthus sponoletta), travarka (Saxicola rubetra), belka (Oenanthe oenanthe), gorska juričica (Carduelis cannabina).

 

Jelak

Rezervat se nalazi na desnoj strani klisuraste doline Brzećke reke, na lokalitetu Panićki jelak. Obuhvata površinu od 59,17 ha.

Osnovnu vrednost ovom rezervatu daje prisustvo tise (Taxus baccata) retke i reliktne biljne vrste, planinskog javora (Acer heldreichii) – endemita i prirodne retkosti kao i mešovite šumske zajednice tise i jele (Taxo–Abietum).

Fauna ptica zastupljena je sa sledećim vrstama: krstokljun (Loxia curvirostra), drozda ogrličara (Turdus torquatus), čižka (Carduelis spinus), kratkokljunog pužića (Certhia familiaris), obični popić (Prunella modularis), itd.

Područje pod najstrožijom zaštitom obuhvatalo bi prostor od rečnog korita na 1000 mnv do 1490 mnv.

Jelovarnik

Obuhvata površinu od 57,14 ha. Osnovnu vrednost ovom rezervatu daje istoimeni vodopad oko kojeg se nalaze prirodne polidominantne šume bukve, bukve i smrče, bukve, smrče i planinskog javora.

Fauna ptica je zastupljena sa vrstama: planinska pliska (Motacilla alba), vodenkos (Cinclus cinclus), siva senica (Parus palustris), rusi svračak (Lanius collurio), carić (Troglodytes troglodytes), zimovka (Pyrrhula pyrrhula), itd.

Samokovska reka

Nalazi se na levoj dolinskoj strani Samokovske reke, između rečnog korita i grebena Visoki deo. Obuhvata površinu od 66,66 ha.

Na ovom lokalitetu izdvojena su tri tipa zajednice od posebnog značaja za nauku: zajednica smrče sa kiselicom (Piceetum abietis oxalidetosum), smrče sa mahovinom (Piceetum abietis myrtilletoum) i smrče sa mahovinom (Piceetum hylocomietosum). U ovom rezervatu se nalazi ogledna površina Instituta za biološka istraživanja „Siniša Stanković“.

Koncept zaštite usmeren je na očuvanje tresave, smrčevih šuma u celini svih biljnih i životinjskih vrsta koje se tu javljaju. Fauna ptica zastupljena je sa vrstama: sivi soko (Falco peregrinus), suri orao (Aquila shrusaetos), carić (Troglodytes troglodytes), mala muharica (Ficedula parva), gorska lasta (Hirundo rupestris), planinska crvenperka (Phoenicurus ochrurus), itd.

Barska reka

Nalazi se na desnoj dolinskoj strani Barske reke, u Ravnom Kopaoniku. Obuhvata površinu od 89,92 ha.

Osnovnu vrednost daje bogatstvo i raznovrsnost vegetacije, koja je orografski i hidrološki uslovljena. Karakteristično je i vertikalno smenjivanje vegetacije od smrčevih, bukovo–smrčevih, bukovo-jelovo–smrčevih do čistih bukovih šuma.
Predstavnici faune ptica na ovom području su gaćasta kukumavka (Aegolius funereus), šumska šljuka (Scolopax rusticola), osičar (Pernis apivorus), kobac (Accipiter nisus).

Metođe

Prirodni rezervat koji obuhvata desnu dolinsku stranu Brzećke reke i kanjon reke sa okolnom šumom u kojoj se javlja tisa. Obuhvata površinu od 110,58 ha

U rezervatu se nalazi svetilište Metođe, spomenik sakralne arhitekture sa prilaznom stazom dužine oko 600m, kao i gejzir hladne vode čiji mlaz dostiže 5-6 metara visine.

U ovom rezervatu se izdvaja šest fitocenološki različitih smrčevih i bukovih zajednica i nizom drugih retkih i reliktnih biljnih vrsta.

Vrlo su brojne šume smrča i jela koje se prostiru do 1800 metara a stabla bukve dostižu 40 metara.
Predstavnici faune ptica su sivi soko (Falco peregrinus), suri orao (Aquila chrysaetos), carić (Troglodytes troglogytes), mala muharica (Ficedula parva), gorska lasta (hirudo rupestris), planinska crvenperka (Phoenicurus ochrurus), itd.

Gobelja

Nalazi se na Maloj Gobelji, obuhvatajući izvorišnu čelenku Gobeljske reke i prostire se od lučno izvijenog grebena na liniji: Oštri krš – Velika Gobelja – Mala Gobelja, do korita Gobeljske reke. Obuhvata površinu od 138,64 ha.

Osnovnu vrednost predstavlja refugijum iznad klisure Gobeljske reke, na čijim strmim, oštrim stenovitim hrptovima raste runolist (Leontopodium alpinum), glacijalni relikt koji je krajnje ugrožena vrsta u Srbiji.

Koncept zaštite odnosi se na očuvanje nalazišta runolista koji na Kopaoniku raste jedino na stenovitim hrptovima Oštrog krša čija je populacija očuvana zahvaljujući nepristupačnom staništu.

Jankove bare

Nalazi se na oko 1420 mnv u dolini potoka Rečica. Obuhvata površinu od 103,82 ha.

Osnovnu vrednost ovog rezervata predstavljaju tresavske zajednice – osetljivi i retki ekosistemi kojima obeležje daju mahovine roda Sphagnum, a ujedno su i staništa retkih, endemičnih i reliktnih biljnih vrsta koje su zaštićene kao prirodne retkosti: Potentilla palustris, Menyanthes trifoliata, Dctylorhiza cordygera ssp, Bosniaca, Salix rosmarinifolia i dr.

Ovaj rezervat je jedan od rezervata diverziteta na Kopaoniku, posebno za predstavnike vodozemaca i gmizavaca, ali i za faunu ptica i insekata. Prostor oko tresave služi za svadbeni let šumske šljuke (Scolopax rusticola), a i kao gnezdilište gaćaste kukumavke (Aegolius funereus), sove utine (Asio otus), planinske pliske (Motacilla cinerea), kraljića (Regulus regulus), lešnikare (Nucifraga caryocatactes), itd.
Fauna ptica zastupljena sa vrstama: sivi soko (Falco peregrinus), obična vetruška (Falco tinnunculus), mišar (Buteo buteo), planinska crvenperka (Phoenicurus ochrurus), planinska senica (Parus montanus), itd.

Mrkonja

Prirodni rezervat koji se nalazi na levoj dolinskoj strani Gobeljske reke ispod lokaliteta Mrkonja. Obuhvata površinu od 31,10 ha.

Osnovnu vrdnost predstavlja klimaregionalna mešovita šuma smrče, bukve i jele (Piceo–Fago–Abietum). To je reliktna šuma istorijski najstarija u srednjeplaninskom pojasu Kopaonika. Koncept zaštite odnosi se na praćenje prirodne sukcesije i očuvanje prirodnih vrednosti.

Fauna ptica zastupljenaje sa vrstama kao što su: belovrata muharica (Ficedula albicollis), mala muharica (Ficedula parva), vatroglavi kraljić (Regulus ignicapillus), crna žuna (Dryocopus martius), zimovka (Pyrrhula pyrrhula), itd.

Kozje Stene

Prirodni rezervat koji se nalazi na zapadnom delu planine Kopaonik, na levoj strani klisure Smokovske reke iznad koje se uzdižu vrlo atraktivne stene po kojima je rezervat i dobio naziv.

 
Obuhvata površinu od 431,98 ha kojom je obuhvaćena klisura, čitav greben Kozje stene, vis Kukavicu i istočne padine brda Jadovnik . U okviru površine ovog rezervata izdvaja se nekoliko specifičnih celina. Kanjonski deo karakteriše endemična i reliktna flora kao i raznovrsna i vrlo brojna fauna.

Reliktne šume klisure Samokovske reke grade smrče i naročito interesantne jele kao i zajednice smrče, jele i vresa (Erico-Piceo–Abietum). Kozje stene su jedini prirodni rezervat u kome raste lokalni endemit Kopaonika Viola kopaonicensis ( kopaonička ljubičica ). Travna vegetacija Jadovnika i Kukavice predstavlja hranidbenu bazu životinjskim vrstama.

Značajan je i ornitološki značaj ovog rezervata jer se tu mogu sresti vrste kao što su: sivi soko (Falco peregrinus), orao zmijar (Circaetus gallicus), osičar (Pernis apivorus), balkanska ušata ševa (Eremophila alpestris balcanica), planinska strnadica (Emberiza cia ), itd .

Koncept zaštite usmeren je na: očuvanje autrohtonih prirodnih vrednosti, praćenje stanja i promena, naročito na populacije retkih i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta i osetljivih ekosistema.

Vučak

Prirodni rezervat koji se nalazi u severozapadnom delu parka, u predelu Banjskog Kopaonika, na jugozapadnoj strani vrha Vučak. Obuhvata površinu od 62,02 ha.

Osnovnu vrednost predstavlja šumska zajednica smrče i jele (Abieti–Piceetum-serbicum) koja je naročito interesantna jer jela daje određeni indikatorski značaj a smrča raste iznad svog visinskog pojasa (1550–1750m). Koncept zaštite odnosi se na očuvanje zajednice u celini.

Predstavnici faune ptica su šumska šljuka (Scolopax rusticola) koja je tu najgušće naseljena, gaćasta kukumavka (Aegolius funereus), drozd ogrličar (Turdus torquatus), osičar (Pernis aviporus), ćubasta senica (Parus cristatus), krstokljun (Loxia curvirostra), itd…

Više informacija na:

http://www.npkopaonik.com/

Fotografije: Wikipedia